De toeslagenaffaire was mede het gevolg van het opgeblazen sociaal stelsel dat zulke uitwassen in de hand werkt.
We leven in een land waarin een groot deel van de bevolking toeslagen of uitkeringen van de overheid nodig heeft om in de kosten van levensonderhoud te kunnen voorzien. Zij kunnen niet zelf de huur betalen, niet zelf de kosten van de gezondheidszorg betalen, niet zelf de kosten van kinderopvang betalen. Sterker: ze kunnen het schoolgeld, de voeding en kleding van hun eigen kinderen niet zelf betalen. De lonen zijn blijkbaar zo laag vergeleken met de prijzen dat we één of meerdere toeslagen van de overheid nodig hebben. Ik laat de voedselbanken verder maar even links liggen.
In Nederland ontvangen ouders van een kleine 2 miljoen kinderen jaarlijks ruim 3,5 miljard euro aan kinderbijslag. De belastingdienst keert jaarlijks voor driekwart miljoen kinderen de beruchte kinderopvangtoeslag uit (3,5 miljard euro) en een miljoen kinderen ontvangen een kindgebonden budget (2,5 miljard euro). Een kleine 5 miljoen mensen ontvangen zorgtoeslag (ruim 5 miljard euro) en er worden anderhalf miljoen huurtoeslagen uitgekeerd (4 miljard euro). Er zijn nog meer toeslagen maar daarin gaat het bij elkaar slechts om een half miljard euro.
De genoemde bedragen tellen op tot ruim 19 miljard euro.
In ons land ontvangen verder een miljoen mensen een uitkering vanwege gehele of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid; het gaat om ongeveer 15 miljard euro per jaar. Een kleine kwart miljoen mensen ontvangen een werkeloosheidsuitkering (ruim 4 miljard euro, exclusief ruim 10 miljard euro NOW subsidie aan werkgevers vanwege corona). Ruim 400.000 mensen ontvangen een bijstandsuitkering (5 miljard euro) en daarnaast ontvangen ongeveer 350.000 bejaarden een aanvullende bijstandsuitkering. Er worden ongeveer 130.000 persoonsgebonden budgetten uitgekeerd met een totaalbedrag van een kleine 3 miljard euro. Er zijn nog (veel) meer uitkeringsregelingen maar daarin gaan relatief kleine bedragen om.
Meer dan anderhalf miljoen mensen ontvangen een uitkering omdat ze niet kunnen of niet willen werken.
We vinden het helemaal niet raar dat we 250.000 werkelozen hebben, 400.000 bijstandtrekkers én 400.000 officieel geregistreerde vacatures. Het werk ligt overal voor het opscheppen maar er zijn geen mensen die het willen doen. Blijkbaar zijn de lonen zo laag dat het financieel niet loont om te gaan werken.
Het is echt een groot probleem als werken niet loont en heel veel mensen met toeslagen in leven gehouden moeten worden. Er worden tientallen miljarden rondgepompt die mensen zelf zouden kunnen en moeten verdienen. Wat is dat voor een land waarin mensen het recht ontzegd wordt hun eigen brood te verdienen? Dat is een land waarin de toeslagen het belangrijkste onderwerp van het politieke debat zijn geworden.
In zo’n land vraag je om misbruik, dan vraag je om controle en uitwassen. Dan komt de grote herverdeler, de overheid, tegenover de burgers te staan, de burgers die hun eigen brood niet kunnen verdienen. Dat kan anders en dat moet anders want de overheid ondergraaft hiermee haar legitimiteit.
gepubliceerd in NRC Handelsblad, 28 maart 2022 (digitaal) en 29 maart 2022 (avondkrant)